Modernisme, cultuur en traditie ontmoeten elkaar in adembenemend Latijns-Amerikaans design.
Dit artikel is ouder dan drie jaar
'Los Trompos' van Hector Esrawe
Modernisme, cultuur en traditie
De afgelopen jaren heeft Latijns-Amerika zich op de kaart gezet als broedplaats voor origineel en innovatief design in alle creatieve disciplines: van high fashion en spectaculaire architectuur tot street art en interieurdesign. Met de focus op interieur onderzocht ik de state-of the-art in Latijns-Amerika.
Wat maakt design in dit continent anders dan in andere delen van de wereld? Bestaat er een Latijns-Amerikaanse identiteit? Hoe beïnvloedt de Latijns-Amerikaanse cultuur het design? En hoe ontwerp je voor de specifieke behoeften, wensen en verlangens van de inwoners van deze regio?
Voor de 'Stray Paintball Chair' verkende de Braziliaanse ontwerper David Elia een (duurzaam) materiaal dat in straten van Rio veel voorkomt: oriented strand board (OSB). 2. 'Greta Lamps' van Paul Roco uit Mexico en op de achtergrond een werk van de Mexicaanse kunstenaar Pablo Rasgado. 3. De 'Gudpaka' lamp van studio gt2P in Chili mixt lasersnijtechnologie met handweeftechnieken waarbij restmateriaal van alpaca wol wordt gebruikt. 4. Techology meets nature in de 'Palafitas' collectie van Brunno Jahara (Brazilië) gemaakt van bamboe en acrylaat.
(R)evolución
Na de Tweede Wereld Oorlog was er overal in Latijns-Amerika een enorme bevolkingsgroei en daarmee behoefte aan nieuwe huisvesting, infrastructuur en openbaar vervoer. De behoefte aan design werd toen voornamelijk gevoed door de bijna manische drang tot industrialiseren en moderniseren, ook om controle uit te breiden naar het uitgestrekte binnenland van een nog steeds redelijk leeg continent. Nu, na eeuwen van kolonialisme, militaire en dictatoriale regimes, oorlogen en revoluties geeft de groeiende economie en opkomst van de middenklasse ontwerpers meer mogelijkheden om te experimenteren en verder en vrijer na te denken over design, kunst en architectuur.
Links: de handgeschilderde keramische borden en vaas van Eduardo Sarabia zijn een satire op Mexicaanse stereotypes, van de drugshandelaar tot de prostituee. Midden-boven en rechtsonder: VICCO & TRIANGO, handgeschilderde tegels door ambachtslieden van Uriarte Talavera voor David Pompa. Linksonder en rechtsboven: PUNTO tegels van rode klei door David Pompa i.s.m. Cerámica Noe Suro Mexico. De blauwe tegels van Eduardo Sarabia laten een scene zien op een drugsplantage.
Staying local to go global
De Campana Brothers zijn wereldberoemd, maar er werken (veel) meer jonge, talentvolle ontwerpers in Latijns-Amerika. Het is echter lastig om modern Latijns-Amerikaans design te definiëren: het noordelijke deel van de regio wordt sterk beïnvloed door Noord-Amerika; Europees design is invloedrijk in het zuidelijke deel van het continent. Wat je ziet, is dat ontwerpers teruggaan naar hun roots, met cultuur en geschiedenis als bron van identiteit. Milieubewust, en met een frisse blik brengen zij nieuwe technologieën samen met gedurfde combinaties van materiaal en vorm, vermengd met geschiedenis, cultuur en tradities. Vaak in samenwerking met lokale ambachtslieden, kunstenaars, inheemse gemeenschappen en kleine productiebedrijven brengen zij handgemaakte producten en semi-industrieel design naar een hoog niveau van verfijning, wat resulteert in warme, krachtige en kleurrijke uitingen.
"In Latin America we are bombarded by a longing to belong to our countries and simultaneously be cosmopolitan and international; that desire to be local and at the same time be part of the global scene has been happening in Latin America since the 1940s, when designers tried to use the vocabulary of modernism then in vogue, but also recognized a need to adapt it to local materials and to systems of production based on local techniques and traditions." (quote van designer, criticus en curator Jorge Rivas Pérez in: Latin American Design and Architecture Through the Years, The New York Times, maart 2015)
De design community in Latijns-Amerika groeit snel. Samenwerkende designers verwerken in hun ontwerpen vraagstukken over commercialisering, urbanisatie, duurzaamheid en economische en culturele ontwikkeling. Goed design draagt bij aan de discussies rond deze kwesties én biedt tegengif voor misdaad en armoede.
Plastic! Krukje 'Martina' van Taller R (Mexico), gemaakt van geweven PVC kabels. 'Los Trompos' van Hector Esrawe uit Mexico (lees ook: interessant interview met Esrawe over zijn werk en de design scene in Mexico). Brunno Jahara (Brazilië) gebruikte afgedankt plastic voor zijn 'Multiplastica Domestica' collectie. PET Lamps: om vervuiling van de Amazone tegen te gaan bedacht ontwerper Alvaro Catalán de Ocón een oplossing: van plastic flessen en wol, riet of bamboe worden i.s.m. lokale ambachtslieden in Colombia prachtige PET-lamps gemaakt. Carlsberg Bench van Hector Esrawe.
Hergebruik, recycling en upcycling
Hergebruik, recycling en upcycling zijn door financiële beperkingen veel gebruikte methodes, maar milieuproblematiek stimuleert veel ontwerpers ook om materialen opnieuw te gebruiken. Braziliaanse ontwerpers zijn daarin koplopers; ze creëren design dat milieubewust, functioneel en mooi van vorm is. De Campana Brothers zijn nog steeds een groot voorbeeld voor de jongere generatie designers, onder meer door hun gebruik van schrootmateriaal in combinatie met geavanceerde technieken. Jonge ontwerpers in heel Latijns-Amerika werken met gebruikte blikjes, sloophout, plaatmetaal, huishoudborstels, plastic flessen, muntstukken, bouten en moeren en zelfs restmateriaal van alpaca wol. In een streven naar het behoud van de natuur worden ook veelal duurzame materialen gebruikt zoals teak, oriented strand board (OSB), bamboe, palmvezels, riet, wol, leer, klei en basalt (vulkanisch stollingsgesteente).
Net als in Europa hebben veel Latijnsamerikaanse ontwerpers een voorliefde voor traditionele technieken. Omdat daarnaast de productiemogelijkheden in deze regio vaak gelimiteerd zijn, wordt samenwerken met ambachtslieden een must. Los daarvan maken ontwerpers zich ook zorgen over het verlies van traditionele technieken door massaproductie. Door typisch traditionele ambachten als aardewerk, houtsnijwerk en metaalgieten te fuseren met nieuwe technologieën proberen designers het voortbestaan van traditionele ambachten veilig te stellen.
In het project 'Losing My America' gebruikt Chileens design collectief gt2P (Great Things to People) 3D print-technologie om ambachtslieden een methode te bieden onderdelen sneller te produceren waarbij zij nog steeds hun technieken en talenten kunnen inzetten om op traditionele manier te ontwerpen. Beeld: Krina by Ines Carter + gt2P.
Internationale invloed
Ook designers en beurzen buiten het continent laten zich inspireren door en hun ontwerpen produceren in Latijns-Amerika. Neem interieurontwerper Liliana Ovalle: vanuit haar studio in Londen laat ze zich inspireren door haar geboorteland; 'Mugroso', 'Mugrosita' en 'El Otro' zijn ontwerpen geïnspireerd op de beperkte middelen en improvisatie van de daklozen in Mexico City. De Spaanse ontwerper Alvaro Catalán de Ocón bedacht een oplossing om vervuiling van de Amazone tegen te gaan: van plastic flessen en wol, riet of bamboe worden in samenwerking met lokale ambachtslieden in Colombia prachtige PET-lamps gemaakt. En Marni, natuurlijk: op het ritme van de cumbia presenteerde Marni tijdens Salone de Milano 2016 de installatie Ballhaus; een collectie lampen, tafels, stoelen en accessoires van met de hand geweven metaal, hout en PVC kabels. De producten zijn in Colombia vervaardigd door een groep vrouwen die door dit soort initiatieven economische onafhankelijkheid krijgen.
Links PET Lamps van Alvaro Catalán de Ocón en rechts 'El Otro' van Liliana OvalleLinksboven en rechtsonder: 'Ballhaus' presentatie van Marni tijdens Salone del Mobile 2016. Beelden via: dedeceblog.com en purple.fr. Midden: de' Nuna Mirror' met houten inlegwerk van Emiliano Godoy (Mexico); al het hout komt uit duurzaam beheerde bossen en is afgewerkt met milieuvriendelijke, bioafbreekbare en niet-toxische sealer. Rechtsboven en linksonder: 'Cangaço' collectie van de Campana Brothers in samenwerking met de 73-jarige leerbewerker Espedito Seleiro, die het traditionele handwerk in leven wil houden door zijn kennis door te geven aan zijn zoons. Links: werk van illustrator Christian Montenegro uit Argentinië en hanglamp 'A L Q U I S I R A S' gemaakt van tzalam- en red cedar hout van Ad Hoc; een design studio die Mexico's artisanale erfgoed wil reflecteren door het toepassen van materialen uit Mexico en handmatige processen in elk product.v.l.n.r.: Dessinontwerper Renata Rubim ontwierp samen met Oca Brasil een serie tegels die de verschillende periodes van de Braziliaanse designgeschiedenis weergeven. Designer Maria Antonia Godigna bestudeerde de spintechnieken van de Warao, een inheemse volksstam in Venezuela, met als doel dit handwerk vast te leggen en zo te behouden en creëerde i.s.m. de gemeenschap de Miss Delta Amacuro Chair gemaakt van palmvezels, metaal, leer en plastic. 'Pirulito' lampen van het Braziliaanse Lattoog. Tapijt 'RESÍDUOS' van Outra Oficina (Brazilië)Hechizoo Textiles uit Colombia combineert inheemse, organische vezels met kunstmatige materialen als metaal en nylonvTafel 'Isla' van design studio Peca (Mexico) is het resultaat van samenwerkingen met lokale ambachtslieden en gastontwerpers en het gebruik van natuurlijke materialen en vormen. Aardewerk 'Fracture' door verschillende ontwerpers van design platform Shelf, opgezet door de Mexicaanse ontwerper Ricardo Casas. Alexandra Agudelo gebruikt voor haar zilveren objecten eeuwenoude Colombiaans handwerktechnieken die bijna verloren of weinig gebruikt waren. Spiegel uit de 'Mono' collectie van de Mexicaanse design studio Panorámica waarin verschillende materialen en technieken zijn gebruikt. De 'sinkhole vessels' van Liliana Ovalle & Colectivo 1050 zijn handgemaakt door lokale keramisten uit Tlapazola, Mexico, die eeuwenoude technieken gebruiken die moeilijk overleven in het snel veranderende mondiale landschap. 'Colored Basalt Table' van design studio Panorámica, gemaakt van gekleurd basalt (vulkanisch stollingsgesteente). Door te experimenteren wil Panoramica het terugwinnen van materialen als basalt stimuleren.'Backseat driving' tafel met houten inlegwerk van Emiliano Godoy (Mexico); al het hout komt uit duurzaam beheerde bossen en is afgewerkt met milieuvriendelijke, bioafbreekbare en niet-toxische sealer. 'Saarinen Porcas' stoel van het Braziliaanse Outra Oficina gemaakt van moeren. Verdi Design combineert voor haar handgemaakte tapijten natuurlijke vezels van de Colombiaanse plant 'fique', koper en tin. In samenwerking met inheemse gemeenschappen in Colombia creëerde textielatelier Hechizoo de houten 'Inga' kano die met de hand bekleed is met duizenden glazen kralen. Photography: Andres Valbuena, Isabel Parra 'Cangaço' collectie van de Campana Brothers in samenwerking met leerbewerker Espedito Seleiro, die het traditionele handwerk in leven wil houden door zijn kennis door te geven aan zijn zoons. 'Chroma' kast van Hector Esrawe uit Mexico (lees ook: interessant interview met Esrawe over zijn werk en de design scene in Mexico). 'Magistral Chest' van Sebastian Errazuriz uit Chili moet op symbolische wijze de bezittingen van zijn eigenaar beschermen. 'Radio vecina' is een project van Ariel Rojo voor Casa Vecina waarin radiotechneuten samenwerkten met Mexicaanse designers om een collectie radio's te ontwerpen. Knit Chair' van Emiliano Godoy (Mexico) gemaakt van 100% natuurlijke en bioafbreekbare materialen. 'Explosion Cabinet' van Sebastian Errazuriz kan uit elkaar geschoven worden zodat het lijkt alsof hij ontploft is.1. 'Latorna' boekenkast van Enbruto die je op oneindig veel manieren kunt monteren en combineren. 2 en 4: María Eugenia Dávila & Eduardo Portillo uit Venezuela, gebruiken voor hun textielontwerpen traditionele weeftechnieken uit Venezuela én Azie. 3. Brunno Jahara (Brazilië) gebruikt afgedankt plastic voor zijn 'Multiplastica Domestica' collectie.1. Dessinontwerper Renata Rubim ontwierp samen met Oca Brasil een serie tegels die de verschillende periodes van de Braziliaanse design geschiedenis weergeven. 2. 'Colored Basalt Table' van de Mexicaanse design studio Panorámica, gemaakt van gekleurd basalt (vulkanisch stollingsgesteente). Door te experimenteren wil Panoramica het terugwinnen van materialen als basalt stimuleren. 3. drumstel/spiegel 'Come to Daddy' door Iván Navarro uit Chili. 4. Detail van een tafel uit de 'Estrela' collectie van de gebroeders Campana, gecreëerd door de combinatie van handwerk en high-end technologie, voor A lot of Brasil; een merk dat streeft naar duurzaamheid en de toepassing van hoogwaardige fabricagemethoden. 5. Dressoir 'Pollo' van Artefama, een Braziliaans interieurlabel uit dat uitsluitend hout uit herbebossing gebruikt. 6. Geweven poefs van aluminium en koper van Hechizoo Textiles uit Colombia. 7. Voor de 'Barro Negro' lampen van David Pompa combineert de ontwerper high-end technologie en uniek aardewerk uit San Bartolo Coyotepec, Mexico, gekenmerkt door zijn zwarte kleur.Links: detail van het prachtige borduurwerk in 'El Cuidad Frondosa' van kunstenaars Leo Chiachio & Daniel Giannone uit Argentinië (Courtesy of The Museum of Arts And Design) en rechts:' Ode to Intuición Series' van de Costa Ricaanse Juli Bolaños-Durman gemaakt van gerecyclede glazen flessen.v.l.n.r. en v.b.n.b.: 1. 'Striptease' stoel van Outra Oficina met grafiettekeningen. 2. Ricardo Casas werd voor zijn 'Moon' kabinet geïnspireerd door de topografische oppervlakte van de maan; door verschillende lagen te gebruiken krijgt het ontwerp diepte en dimensie. 3. Pedro Barrail ontwerpt handgemaakte, houten stoelen die vervolgens door de Pai Tavytera stam, een inheemse bevolkingsgroep in Paraguay, worden 'getatoeëerd'; de geometrische afbeeldingen van dieren en bossen representeren de visuele taal en het verhaal van de volksstam. Beeld via cristinagrajalesinc.com. 4. Detail van het houten inlegwerk van Daniel Romero (Mexico). 5. Detail van de 'Camouflage' stoel van de Mexicaanse Emiliano Godoy, gemaakt van OSB-plaat. OSB wordt meestal weggewerkt omdat het er goedkoop uitziet, maar Godoy wilde, door de camouflage structuur te gebruiken, het gebruik van dit goedkope materiaal juist laten zien. 6. 'Spot Jamming' stoel van Emiliano Godoy gemaakt van goedkoop plaatmateriaal en daarna gegraveerd. 7. De 'drip table' van Emiliano Godoy is gemaakt van dunningshout van een duurzaam beheerde en FSC-gecertificeerde teak-plantage, beeld via podiomx.com. 8. Detail van 'Spot Jamming' stoel van Emiliano Godoy.
'Los Trompos' van Hector Esrawe
