Handgemaakt en DIY, ambacht en vakmanschap, duurzaam en fair, imperfect design, indigo en denim, patchwork en heritage fashion... Waar komen deze trends vandaan? Hoe zijn ze ontstaan? Japan in the picture.
Herstellen, laten herleven, waarderen; de schoonheid van imperfectie
De Japanse uitdrukking Mottainai staat voor het "wat zonde"-gevoel dat je krijgt als je dingen verspilt. 'Zero waste' is het hedendaagse zusje van Mottainai: een concept dat modeontwerpers toepassen in een poging de verwoestende impact die de mode-industrie op het milieu heeft tegen te gaan.
Wabi Sabi is een Japans principe dat soberheid, spaarzaamheid en bescheidenheid eert, en daarmee ook de waarde van objecten die onvolmaakt, vergankelijk of onvolledig zijn. Veel designers integreren deze esthetische praktijken in hun ontwerpproces. Het gevolg hiervan is dat gebruik, roest en slijtage een aantrekkelijke en gewenste kwaliteit in zowel mode als interieur is geworden.
Bij de 15e eeuwse Japanse techniek kintsugi worden gebarsten of gebroken aardewerk met bladgoud gerepareerd, waarbij elke breuk opzettelijk wordt benadrukt in plaats van gecamoufleerd - precies passend in trends als imperfect design, eco en ambacht.
Het recyclen van textiel heeft een lange geschiedenis in Japan. Al in de 17e eeuw werd in katoenen indigo stoffen nieuw leven geblazen met sashiko, boro, sakiori en zanshi. Een 'patch' is zowel in software als in mode een reparatie. Een patch kan ook een integraal onderdeel van het ontwerpproces worden, wanneer verschillende stoffen en patronen worden samengevoegd. Japanners kennen de patchworktechniek boro – letterlijk 'lap' of 'vod'. Boro is afgeleid van de uitdrukking 'boro boro', dat de schoonheid viert in iets dat vervallen, gerepareerd of gerafeld is. Boro wordt gecombineerd met de stiktechniek sashiko.
Indigo: bron van inspiratie
Hoewel de markt al seizoenen lang overspoeld wordt met patchwork bieden de trends van indigo-op-indigo en breien, naaien en haken meer ruimte voor nieuwe handgemaakte en -bewerkte kleding en interieuraccesoires. We zien in de denimwereld steeds meer Japans design en textiel verschijnen en ook sashiko en boro technieken dringen de westerse markt binnen. Voor ontwerpers die op zoek zijn naar oude ambachten en technieken, patronen en kledingtradities is indigo een grote bron van inspiratie. Indigo in textiel bestaat al eeuwen maar haar aanwezigheid en waardering is de afgelopen jaren duidelijk gegroeid. En via Japanse indigo kom je al snel uit bij sashiko en boro.
Sashiko
Sashiko is een Japanse stiktechniek die in de 18e eeuw is ontstaan. Sashiko is ontwikkeld om kleding en textiel te versterken of te repareren, maar is later ook decoratief gebruikt om quilts en borduurwerk te verfraaien.
De oude Japanse tradities van naaien, quilten, repareren en recyclen heeft geresulteerd in prachtige folklore- en arbeiderskleding. Voor eenvoudige vissers en boeren waren stoffen schaars en duur, en om de levensduur van kleding en textiel te verlengen werden ze hersteld met decoratief sashiko. Ook werden meerdere lagen stof met sashiko op elkaar geborduurd: zo werd de stof sterker en het kledingstuk warmer - net als het Amerikaanse patchwork. Het resultaat van al die lagen stof, een gerafelde, grove textuur, heet dan weer boro.
Bij sashiko worden voornamelijk indigo-geverfde stoffen gebruikt. Je herkent sashiko aan eenvoudig lopende steken in contrasterende, katoenen garens en het herhalen en verbinden van geometrische, grafische patronen. Een opvallend element in alle sashiko patronen is het gebruik van ruimte: Japanse ontwerpen maken volledig gebruik van lege of 'negatieve' ruimte als een onderdeel van het algemene patroon.
Indigo dye technieken
Shibori is een van de oudste indigo dye technieken in Japan. Bij shibori wordt de stof gevouwen, afgebonden, verdraaid, geklemd of vastgenaaid om bepaalde delen voor de kleurstof onbereikbaar te houden, zodat je bijzondere kleureffecten bereikt. Je kunt daarmee eindeloos variëren en het zo eenvoudig of complex maken als je wilt.
Er zijn verschillende Shibori technieken: de Kanoko techniek komt het dichtst bij de Westerse versie van tie-dye. Bij deze techniek worden stukken stof afgebonden met draad om het gewenste patroon te creëren. Daarnaast heb je nog Miura, Kumo, Nui, Arashi en Itajimi; elke methode wordt gebruikt om een bepaald effect te bereiken, maar elke methode wordt ook in overeenstemming met de stof gebruikt. Dus de methode hangt niet alleen af van het gewenste patroon maar ook van de eigenschappen van de stof. Ook kunnen verschillende technieken samen worden gebruikt om nog complexere effecten te krijgen.
Sakiori
Nu nog weinig te vinden in mode en interieur - natuurlijk wel hier en daar op Etsy - maar toch even in de spotlight: 'sakiori' is een traditionele Japanse weeftechniek waarbij oude lappen worden gerecycled. Versleten kimono's werden in reepjes stof gesplitst en daarna teruggeweven in een prachtig nieuw textiel. Een ultieme vorm van recycling en bedacht vanuit de Mottanai denkwijze.
Fernanda Fujiwara is fashion designer en onderzoeker; in 2012 studeerde ze af op het London College of Fashion met een BA in Fashion Design & Technology. Voor haar afstudeerproject onderzocht ze haar eigen Japanse en Gauchos achtergrond en de interactie tussen verschillende culturen. De handgewoven ontwerpen symboliseren de verstrengeling van beide culturen, samen met haar passie voor oude ambachten en geïnspireerd op Japanse sakiori.
Sri Threads
In Brooklyn NYC zit textielgallerie Sri Threads, waar Stephen Szczepanek zijn collectie zeldzaam en antiek Japans textiel toont, met nadruk indigo geverfd katoen en boro textiel uit oud Japan. Je kunt Sri Threads op afspraak bezoeken, de stoffen zien, aanraken en kopen. Bekijk de video waarin Szczepanek over zijn collectie en passie vertelt.
Toonaangevende Japanse labels en ontwerpers zoals Kapital, Visvim, Comme des Garçons, Sasquatchfabrix, Koromo Kyoto en Blue Blue Japan werken met deze ongekunstelde naaitechnieken en creëren zo tijdloze, handbewerkte stukken.
Koromo Kyoto
Veel designers die zich laten inspireren door Franse, Britse, Amerikaanse en Japanse 'workwear' - arbeiderskleding, de heritage fashion trend - passen sashiko en boro technieken toe. Neem naast de al genoemde labels hierboven bijvoorbeeld het Britse label De Rien die 'rag couture' ontwerpt door Frans linnen, arbeiderskleding uit de jaren 30, en Japanse, handgeweven hennep uit begin 1900 te 'patchen' en te bewerken met sashiko steken. Atelier de l'Armee uit Amsterdam creëert handgemaakte tassen met vintage militaire- en arbeiderskleding, waarbij verschillende stoffen worden gecombineerd. Het Britse Darn & Dusted repareert denim op de oldschool manier waarbij veel indigo en sashiko wordt gebruikt, en het er opnieuw niet om gaat de scheur onzichtbaar te herstellen, maar juist opvallend – kintsugi.
Wanneer komt de eerste Nederlandse Darn & Dusted?! Je zou er bijna je nieuwe jeans voor verscheuren! :-)
Van Gogh meets Japan
Vincent van Gogh was gefascineerd door Japan en Japanse kunst, en dat heeft hij gemeen met een aantal hedendaagse, jonge modeontwerpers. Tijdens Amsterdam Fashion Week 2015 kon je in het Van Gogh Museum zien hoe de kunstenaar hen heeft geïnspireerd. Styliste Elona Waisapy was aanwezig en maakte deze foto's van de presentatie van fashion designers Barbara Langendijk, Elke van Zuylen en model Lisette Ros.
Theatervormgeving: De Parelvissers - Nederlandse Reisopera
De Nederlandse Reisopera speelde tot eind februari 2015 de bekende opera 'De Parelvissers' van George Bizet in de Nederlandse theaters. Het verhaal speelt zich af in Azië, Sri Lanka. In het zoeken naar de juiste uitstraling van de kleding ontdekte kostuumontwerpster Elena Werner de Japanse boro techniek en gebruikte dit voor de kostuums. Ze liet zich onder andere inspireren door dit artikel, hoe leuk is dat?! :-)
Elena Werner: "In het begin van mijn onderzoek naar kledinguitingen van vissers in Azië keek ik naar traditionele kleding uit de 19de eeuw in landen zoals Japan, India, China en Thailand. Timothy (Nelson, de regisseur) wilde graag in de richting van hedendaagse kleding werken. In mijn verdere zoektocht en onderzoek naar stoffen en textiel technieken ontdekte ik de boro techniek. Het is een fascinerende techniek waarmee we precies de uitstraling van de kleding kunnen bewerkstelligen die wij voor ogen hebben in de Parelvissers. Het geeft de juiste 'versleten' indruk."
Elena Werner en Marita Schoonheijm (hoofd kostuum Reisopera) zien ook andere overeenkomsten tussen de boro techniek en de Parelvissers. De Parelvissers speelt zich af in de lagere sociale klasse, de visserswereld. De boro techniek komt uit deze wereld voort. "De soberheid, spaarzaamheid en bescheidenheid, oftewel Wabi Sabi, zijn treffend."
Marita Schoonheijm: "De boro techniek drukt een bepaalde soberheid uit die overeenkomt met onze huidige duurzaamheid. Mede hierom kent boro denk ik een groeiende belangstelling. Vooral als decoratie zie je het steeds vaker gebruikt op kleding. Het is design geworden. Je ziet ook dat ontwerpers steeds vaker op zoek gaan naar oude ambachten, patronen en ontwerpen. Dit is echt een trend."
Textielfabrique geeft workshops sashiko en indigo verven; op de Textielfabrique-website vind je sashiko garens en naalden en zelfs een speciale sashiko kit.
Deze boeken kan ik aanraden, ze hebben mij erg op weg geholpen met duidelijke informatie:
